MUSOLE
Stichting voor kleine hulpprojecten in Afrika
Project: Voedsel en inkomen voor 500 families bij Nhamua en Conquiana
Projecteigenaar (begunstigde) :
Projectuitvoerder:
Land: Mozambique
Looptijd: 2023 (2022) –
Donateur zijn voor dit project? – Kijk op Informatie voor donateurs
Initiatiefnemer en auteur: Paul Hassing
Email: hastro@xs4all.nl
Alle projecten
Een korte schets van de situatie en het doel
Langs de kust van Inhambane op 550 km afstand noordelijk van de hoofdstad Maputo in Mozambique wonen families op zandgronden langs een laagvlakte (Nhamua en Conguiana). De laagvlakte loopt nu 2 keer per dag onderwater met zout zeewater. Echter, het grondwater zelf is zoet en komt van ver ondergronds aangevoerd. De families hebben de afgelopen 30 jaar tenminste twee keer geprobeerd om deze laagvlakte in cultuur te brengen door het bouwen van een soort muur van veen en zand. Maar deze dammetjes hielden het steeds niet omdat deze dijkjes inklinken, dus lager worden, tijdens vloed ondermijnen en in elkaar klappen. Met de kennis die wij verkregen van Hogeschool InHolland in Alkmaar en onze betere kennis van het gebied, kan dat beter. Vooral ook, omdat de families sterk gemotiveerd zijn om hun voedselbehoefte veilig te stellen.
Overzicht van de baai bij Nhamua, Mozambique. Linksonder de proefdijk voor 16 ha. Rechtsboven lange dijk voor bescherming van 176 ha. De drainagekanalen en de buizen voor waterafvoer zijn ingetekend.
In september 2022 heeft een groep bewoners van Nhamua een dijk aangelegd om overstromingen van hun land (16 ha) door de vloed en de regen te voorkomen. Enkele enthousiaste Nederlanders hebben hen daarvoor een afvoerbuis geschonken om overvloedig regenwater af te voeren, de dijk wat te verbreden en te verhogen en wat gereedschap geschonken. Door deze moderne dijkaanleg werd de verbouw van voedselgewassen mogelijk.
De organisatie om de gezamenlijke buurtschappen Nhamua en Conguiana van ongeveer 500 gezinnen (waarin vaak alleen de moeder aanwezig) te helpen om een gebied van ongeveer 200 ha via dijkaanleg te benutten voor de voedselproductie, is technische en organisatorisch gezien ingewikkelder. Stichting Musole wil de lokale projectuitvoerders helpen om een uitbreiding van de polder mogelijk te maken.
In februari 2022 zag een Nederlandse deskundige dat de bewoners van het buurschap Nhamua, op eigen initiatief waren begonnen met het aanleggen van een dijk; alles met de hand en zelf georganiseerd.
Naar aanleiding daarvan kwam er privé vrijwillige ondersteuning uit Nederland op gang en 40 families in Nhamua, hebben in september 2022 een dijk aangelegd om overstromingen van hun land (16 ha) door de zee en de regen te voorkomen. Er is een afvoerbuis geschonken, die door de dijk heen steekt en de mensen hebben landbouwgereedschap gekregen voor de verbouw van voedselgewassen. Toen deze 16 ha in gebruik was genomen, zijn direct de eerste gewassen geplant: bananen, zoete bataat en rijst. De oogst was een succes.
De overige bewoners van Nhamua en in het aangrenzende buurtschap Conguiana (in totaal ongeveer 500 families) willen ook graag een beter beschermde polder hebben dat tegen zee en extreme weersomstandigheden is beschermd. Zij willen een soortgelijke dijk aanleggen, maar dan langer. Om dat nader te bestuderen heeft een groep studenten met hun docent bij InHolland in Alkmaar onderzoek gedaan naar de grond, berekenen van de dijk afmetingen en gesprekken gestart met de lokale overheid om toestemming te krijgen om de dijk aan te leggen. De plaats en afmetingen van de dijk zijn in 2024 goedgekeurd.
Veel is geleerd van de proefpolder van Nhamua die beschermd wordt door een dijk van 200 meter lang en op sommige plekken 3 meter boven de grond uitsteekt. De dijk steekt 40 cm boven de hoogste waterstand uit Maar het werd ook duidelijk dat het veen inklinkt en dus de dam lager wordt. Hoeveel precies is nog niet bekend. Maar het eerste jaar van de bouw zal het waarschijnlijk meer zijn dan de jaren daarna. De praktijk moet dit uitwijzen.
Door de druk van het omliggende grondwater kan het zoete water echter tot het maaiveld doen stijgen. Om het land geschikt te maken voor de landbouw moet het grondwater tot minstens 20-30 cm beneden maaiveld dalen. Via drainage moet de landbouwgrond dus sowieso worden ontwaterd.
Een extra complicatie is, dat er elk jaar wel een grote regenbui van 80-100 mm/dag is te verwachten. Door zo’n bui kan alles onder water lopen en daardoor zouden de mensen hun gewas kwijt kunnen raken. Daarom is er ook nog een systeem van intensieve velddrainage nodig.
Dit intensieve drainagesysteem zal door de mensen zelf worden aangelegd met technische ondersteuning vanuit het project. De nieuwe dijk zal worden aangelegd met de hand en een kruiwagen.
Het gebruik van graafmachines is niet echt een optie omdat ze weg kunnen zakken in de veengrond en een nogal dure optie is. Lang is er nagedacht over hoe de twee sluizen te bouwen en met welk materiaal. Van het proefproject is geleerd dat een zo licht mogelijke constructie het beste is; goedkoop en met de hand aan te leggen. Daarnaast zullen er twee te graven drainage sloten worden aangelegd. Daarvoor is ook beter gereedschap nodig. Om het hele project mogelijk te maken is naar schatting 32.000 euro nodig. Waarbij de inbreng van de projectleider in Nederland en in Mozambique vrijwillig is. Als dit bedrag bijtijds bijeen wordt gebracht dan kan de dijkaanleg in de droge periode van mei tot juli in 2026 in een keer worden gerealiseerd.
Om de dijk te bouwen en te onderhouden is een associacao nodig van de 500 gebruikers van de laagvlakte. De gebruikers (families) zijn nu doende om een dergelijke associacao op te zetten. Die moet officieel worden geregistreerd en een officieel adres hebben.
De formele projectverantwoordelijke voor de Stichting Musole is Paul Hassing. Hij heeft jaren in Mozambique gewerkt en heeft regelmatig mensen geadviseerd over vergelijkbare situaties als die in Nhamua. Hij heeft het werk in Nederland en in Mozambique als vrijwilliger gedaan. Dat kan omdat hij gepensioneerd is. Ter plekke worden de zaken gecoördineerd door een jonge Mozambikaanse agronoom, genaamd Claudio Pagule. Hij coördineert sinds medio 2025 een aantal werkzaamheden en ondersteunt de families bij hun organisatie, wensen en betrokkenheid. Sinds zijn betrokkenheid lopen een aantal zaken een stuk vlotter dan voordien.
De twee secretarissen van de buurtgemeenschappen Nhamua en Conguiana ondersteunen dit initiatief. Helaas hebben zij vele andere bestuurlijke werkzaamhedenplan en niet altijd beschikbaar. De vijf landbouw voormannen hebben nu de regie en dat gaat met de steun van Claudio een stuk sneller. De informatieverspreiding verloopt hierdoor gemakkelijker. Hij heeft ook de toestemming voor de uitvoering aan de beide buurtschappen geregeld. De voorgestelde associacao zal uiteindelijk de belangrijke schakel zijn in de coördinatie en organisatie van deze polder.
Er speelt nog de kwestie van de mangrove bomen die de laatste 30 jaar in het gebied zijn ontstaan. En een wet uit 1998 die verbiedt om mangrove bomen te kappen. Maar dat heeft betrekking op de mangrove bomen die langs de kust groeien om de duinen tegen de erosie te beschermen. Dus geen betrekking hebben op de mangrove die in dit wetland zijn gaan groeien. Ze hebben geen beschermende functie. En hun ecologische waarde is heel beperkt. De mangrove bomen kunnen blijven staan omdat deze bomen ook in een zoetwatermilieu het prima doen. Gevolg is wel dat er zo’n 60 hectare van de 200 hectare dan niet gebruikt kan worden. Daarover gaat de discussie met de provinciale overheid.
Sinds september 2023: Verder nieuws
De fysieke uitvoering van het project is verschoven naar mei 2024 omdat de zee steeds ruwer gaat worden en de risico’s dat er iets fout gaat, te groot gaat worden. Dat geeft extra tijd om de voorbereidingen goed en in alle rust te regelen. Dat is nodig omdat de kwestie over het behoud van de mangrovebomen nu prominent speelt in het beleid voor de regio. De zware storm van begin 2025 heeft ten overvloede nog eens laten zien dat de erosiegevoeligheid aan de duinen aan de kust groot is en dat sommige hotels aan de kust forse schade hebben opgelopen.
Een groep provinciale technici heeft overleg gevoerd met de beleidsmakers. Zij adviseren om de bestaande mangrovebossages op deze locaties te behouden. Het is echter het niet mogelijk om mangrovebomen en gewassen naast elkaar te laten groeien, omdat zij verschillende eisen stellen aan de watervoorziening.
De Nederlandse organisator van dit project heeft nu een compromisvoorstel voorgelegd om het verlies aan mangrovebomen in het projectgebied van 176 ha te compenseren door nieuwe aanplant langs de kust. Daar heeft de mangrove vroeger ook gestaan om het strand te beschermen tegen erosie. Helaas zijn die bomen destijds gekapt om als brandhout te dienen.
Foto’s: © Paul Hassing